[ Pobierz całość w formacie PDF ]
w tej dziedzinie przypadają na lata siedemdziesiąte i osiemdziesiąte. Obecnie pokrewieństwo
obydwu języków nie ulega wątpliwości.
. Z typologicznego punktu widzenia hurycki (i urartyjski) należy do języków aglutynacyjnych, w
których do niezmiennego rdzenia lub tematu dodaje się w ściśle określonej kolejności
jednoznaczne przyrostki. Inaczej mówiąc, każda forma morfologiczna czy składniowa jest
wyrażana oddzielnym przyrostkiem. Pod tym względem hurycki jest podobny do węgierskiego,
fińskiego i tureckiego.
Inną jego cechą jest ergatywna konstrukcja zdania, która nie występuje w językach
indoeuropejskich. W konstrukcji tej nie ma przypadku określającego przedmiot w zdaniu, czyli
biernika. O przypadku, w jakim ma stać podmiot zdania, decyduje to, czy 119
w orzeczeniu jest czasownik przechodni, czy nieprzechodni. Jeżeli jest to czasownik przechodni, to
podmiot zdania wyraża się osobnym przypadkiem, zwanym po łacinie ergativus. Natomiast dla
wyrażenia podmiotu zdania z czasownikiem nieprzechodnim służy absoluthms; rdzeń (lub temat)
nie ma wówczas żadnego przyrostka. Z wyjaśnień tych wynika, że w kategorii czasownika nie
istnieje opozycja strony czynnej i biernej.
Jeszcze inną cechą huryckiego jest polisyntetyzm: do form czasownikowych dołącza się przyrostki
określające bliżej inne części zdania. W przypadku czasowników nieprzechodnich będą to tylko
formy określające podmiot, a przy czasownikach przechodnich formy określające zarówno
podmiot, jak i dopełnienie bliższe.
W zachowanym materiale językowym są widoczne lokalne odmienności, stąd też wyróżnia się
wstępnie kilka dialektów. I tak język najstarszej inskrypcji huryckiej z Urkisz różni się zarówno od
babilońskiego" tekstów huryckich z Mari, jak i dialektów zachodnich", reprezentowanych przez
list z Mitanni" oraz świadectwa z Ugarit i Hattusa. Dostrzega się też odmienności dialek-talne
słownika sumeryjsko-huryckiego z Ugarit. Dialekty zachodnie" uchodzą za bardziej rozwinięte,
między innymi jest w nich wyrazniej zaznaczona opozycja między czasownikiem przechodnim a
nieprzechodnim. Z drugiej strony owe dialekty stanowią, zdaje się, kontynuację babilońskiego", co
zresztą byłoby uzasadnione realiami historycznymi.
">W słownictwie huryckim znaczny udział mają wyrazy obcego pochodzenia. Najwięcej
zapożyczeń wywodzi się z języka akadyj-skiego. Są to nazwy sprzętów domowych, naczyń, części
ubioru, broni i uzbrojenia, pożywienia (na przykład pieczywa czy owoców), a także pewnych roślin
i zwierząt. Z tegoż języka wzięli Huryci liczne terminy techniczne, administracyjne i handlowe,
między innymi wyrazy szarri król", hikalli pałac", tamkari kupiec", mahiri rynek" i szikla
szekel" (jednostka monentar-na). Również nazwy wielu zawodów, między innymi tupszarri
skryba" i itinnu budowniczy" pochodzą z akadyjskiego. Nic zatem dziwnego, że akadyjskiej
proweniencji są również wyrazy z dziedziny tak oderwanej, jak teoria muzyki; należą do nich
nazwy interwałów muzycznych we wspomnianym w jednym z poprzednich rozdziałów tekście
muzycznym z Ugarit. Pewne wyrazy mają swój rodowód w sumeryjskim, a nawet w substracie 120
protoeufratyjskim (na przykład tabali kowal" z tibira/tabira).
Sądząc z tych zapożyczeń, Huryci, którzy w trzecim tysiącleciu napływali do północnej
Mezopotamii, byli ludem stosunkowo prymitywnym. Znalazłszy się w zasięgu cywilizacji i kultury
Międzyrzecza, poddali się jej urokowi i czerpali chętnie z jej bogatych zasobów, co odzwierciedla
się najdobitniej właśnie w sferze zapożyczeń językowych.
Huryci zachodni również korzystali z dobrodziejstw cywilizacji krajów, w których mieszkali,
zapożyczyli na przykład protohe-tyckiego pochodzenia wyraz hapalki żelazo", który następnie
przeszedł do akadyjskiego. Sami przyczynili się do upowszechnienia pewnych wyrazów
akadyjskich; zapożyczenia takie, a wraz z nimi wyrazy huryckie, odnajdujemy przede wszystkim w
he-tyckim, rzadziej w ugaryckim czy hebrajskim.
Z dziedziny toponimii najtrwalsze okazało się dziedzictwo huryckie związane z nazwami rzek.
Akadyjską nazwę największej-rzeki Azji Zachodniej, Buranum, przejęli Huryci w postaci Pu-ranti.
Od niej wywodzi się zapewne za pośrednictwem aramej-skim grecka forma Euphrates, czyli
Eufrat. Pyramos, klasyczna nazwa współczesnej rzeki Ceyhan w Cylicji, wywodzi się
najprawdopodobniej z huryckiej formy Purana.
Jak wynika z lektury poprzednich rozdziałów, w badaniach nad dziejami Hurytów wstępne
czynności polegają w znacznej mierze na poszukiwaniu ich imion w rozmaitych świadectwach.
Najbogatszego zbioru owych imion dostarczyły teksty z królestwa Arraphy. Materiał ten stał się
podstawą studiów onomasty-cznych, które pozwoliły odnalezć ogólne zasady tworzenia imion-u
Hurytów i ustalić, jakie elementy miały w nich udział. Dzięki uzyskanym wynikom względnie
łatwo odnajduje się imiona huryckie w różnych regionach Azji Zachodniej.
Szczególnie charakterystyczne są imiona teoforyczne, czyli takie, których składnikiem jest imię
bóstwa. Większość imion tego rodzaju składa się z dwóch części; jedna z nich to atrybut
(rzeczownik, przymiotnik lub imiesłów), druga imię boga. Na przykład imię Szarrikuszuh
znaczy Kuszuh (Księżyc) jest królem". Bardzo często pojawiają się imiona, w których występują
Teszub, Hebat (w formie skróconej Hepa) i w Anatolii i Syrii Szarruma. Od form pełnych
opartych na imieniu Teszuba tworzono zdrobnienia, na przykład zamiast Tulpiteszub spotykamy,
formę Tulpija, zamiast Kiliteszub Kilija itd. Takie skrócone formy były bardzo popularne.
Warto wspomnieć, że w miarę upowszechniania się wierzeń 12i
liuryckich w południowej Anatolii pewne bóstwa huryckie odnajdujemy w luwijskich imionach
teoforycznych. Stąd też, jeśli drugi element imienia teoforycznego jest niejasny, nie mamy pew-
jiości, czy chodzi o imię huryckie, czy też o luwijskie.
Pozostałe imiona są utworzone od wyrazów pospolitych, do których dodano morfem słowotwórczy,
albo też złożone z dwóch członów. Ich analiza często sprawia trudności, leksyka hurycka bowiem
[ Pobierz całość w formacie PDF ]